Het succes achter de wijkteams
Aansluiten en zelf hulp bieden

De ambities waren hooggespannen, toen in 2015 in veel gemeenten de wijkteams startten. Meer preventie, betere hulp en minder doorverwijzingen naar dure zorg. Maar hoe succesvol zijn de wijkteams eigenlijk? Uit onderzoek van de landelijke Associatie Wijkteams blijkt dat wijkteams zichtbaar bijdragen aan deze doelstellingen. Ongeacht hun vorm, inrichting of opdracht.

• De helft van de wijkteams zet in op preventie
• 75% vindt de ondersteuning vanuit de wijkteams helpend
• Wijkteams kunnen steeds meer hulp zelf bieden

Laagdrempelig aanwezigheid zorgt voor hoger bereik
Wijkteams zijn laagdrempelig aanwezig in wijken en dorpen en zijn daardoor in staat om vragen vroegtijdig te signaleren. Dit is o.a. zichtbaar in het toegenomen bereik onder gezinnen en huishoudens met een niet- westerse migratieachtergrond. Door de aanwezigheid van wijkteamprofessionals in de wijk, bij huisartsen en op school is de samenwerking met partners verbeterd. Zijn er kortere lijntjes ontstaan en wordt eerder/sneller hulp ingezet dan voorheen. Daarbij zetten veel wijkteams in op preventie. De helft van de onderzochte wijkteams geeft aan preventieve activiteiten in te zetten.

Zelfredzaamheid groter
Wijkteams versterken en benutten eigen kracht van inwoners, van netwerk én van de buurt. 67% van de inwoners is van mening dat zijn/haar zelfredzaamheid is toegenomen dankzij de inzet van het wijkteam.

Brede aanpak zorgt voor passende hulp
Dankzij de brede samenstelling van de teams worden hulpvragen breed benaderd en opgepakt. Dit wordt zo door inwoners, professionals en partners ervaren. Meer dan 80% van de inwoners, gezinnen en huishoudens vindt de hulp en/of ondersteuning die zij ontvangen passend. En 75% vindt de ondersteuning helpend. Zelf hulp bieden door een wijkteam is aantoonbaar effectief. Zo is bijvoorbeeld het aantal crisissituaties bij wijkteams die zelf hulp bieden lager.

Kostenbesparing nog niet overal
Afname specialistische hulp en ondersteuning wordt voorzichtig zichtbaar. Wijkteams geven zelf aan steeds meer vragen zelf af te vangen; in de onderzochte literatuur worden percentages van 80% genoemd. Kostenbesparingen worden (nog) niet bij alle wijkteams gerealiseerd.

Effectiviteit van wijkteams
De effectiviteit van wijkteams wordt zichtbaar op het niveau van het hele sociale domein. De effecten worden beïnvloed door het geheel aan zorg en welzijn binnen de gemeenten waarin wijkteams actief zijn en uiteraard maatschappelijke ontwikkelingen. Wijkteams en partners moeten samenwerken om de gewenste effecten te realiseren. Dit betekent dat de algemene effectiviteit van wijkteams niet aan te tonen is en dat effectiviteit veelal alleen binnen een bredere context zichtbaar kan worden gemaakt. Dit geldt overigens ook voor andere spelers in het sociaal domein. Wel is de effectiviteit van wijkteams op sommige onderdelen zichtbaar, zoals het voorkomen van schulden en uithuisplaatsingen.

Houding van de professioneel essentieel
Om de toegevoegde waarde te realiseren is een professionele switch nodig (geweest) bij de professionals in het wijkteam. Een verandering in houding en gedrag. De professionals dragen immers de transformatie: zij hebben de contacten met inwoners, gezinnen en huishoudens en met partners in de wijk. Werkzame elementen zijn hierbij oa: een open houding, objectieve blik, betrokkenheid, inlevingsvermogen, vertrouwen en heldere communicatie.

Doorontwikkeling wijkteams
Als Associatie grijpen we dit resultaat aan als markeerpunt. Met recht kunnen we zeggen dat wijkteams hun plek in het sociale domein hebben bewezen. Tegelijk zien we ruimte en noodzaak tot verdere stappen voorwaarts. We zetten in op drie ontwikkelpunten, namelijk:

1. Vrijblijvendheid voorbij. Het anders werken (in gedrag en houding) vormt een groot deel van succesvol transformeren. Dat hebben we op vele plaatsen uitgeprobeerd, ervaren en beproefd. De volgende stap is het passend laten ‘stollen’ van deze ervaring en kennis in een kwaliteitsstatuut voor wijkteams.
2. Maatschappelijke opgaven. Een slag maken van transformatiedoelen naar het realiseren van maatschappelijke opgaven, samen met de partners in het sociaal domein. Denk aan: minder gezinnen en inwoners die in armoede leven, grotere veiligheid, welbevinden van inwoners en gelijke kansen voor inwoners. De volgende stap is samen met andere organisaties en gemeenten en beter omschrijven welke maatschappelijke opgaven we willen realiseren.
3. Recht doen aan complexiteit. Het onderzoek laat zien dat de effecten op het niveau van het netwerk (hele sociale domein en breder) worden bereikt. Dat vraagt om een passend paradigma in de opdrachtverlening, sturing, monitoring & verantwoording en kostenbeheersing. Niet meer (alleen) op het niveau van de individuele organisatie en vanuit een helderder onderscheid tussen deze vier.

Over het onderzoek
Het onderzoek is uitgevoerd door Zwaanadvies met ondersteuning van het NJI. De onderzoekers hebben van 33 wijkteams diverse rapportages onderzocht. Daarnaast zijn landelijke onderzoeken en cijfers van onder andere het CBS geraadpleegd. Het gehele onderzoeksrapport is te downloaden via deze link.

Over de Associatie Wijkteams
Samen sta je sterk. Daarom hebben we onze krachten gebundeld. Binnen het landelijk netwerk van wijkteams creëren we ruimte voor uitwisseling, doorontwikkeling en inspiratie. Gezamenlijk laten we onze stem horen aan landelijke tafels. Zo bouwen we actief aan een samenleving waarin iedereen mee kan doen.

Op 7 april 2022 worden kennis, tools, ervaringen en vraagstukken over (digitale) innovatie in het jeugddomein samengebracht tijdens Samen Toekomst Maken. Om samen met én van elkaar te leren hoe je fundamenteel anders kunt innoveren. Het thema voor deze editie is ‘Thuis in de Toekomst’. 

Thema en programma

Het thema is: Thuis in de toekomst. Hoe ziet onze samenleving eruit in de toekomst? Hoe willen jongeren dan hun leven inrichten? En welke rol speelt digitalisering daarin? Deze vraagstukken en meer komen aan bod. De jeugd is de toekomst, dus investeren en innoveren in jeugddomein is van groot belang.

Je kunt luisteren naar de presentaties en meedoen aan de workshops en brainstorms; op je thuiswerkplek óf op de eventlocatie (de Fabrique Utecht). Daar kun je ook innovatie ervaren op de playground; vol vernieuwende technologieën en producten die je zelf kunt uitproberen. Bekijk het hele programma op de website van Samen Toekomst Maken op de website.

De organisatie

De organisatie van Samen Toekomst Maken is in handen van de Associatie voor Jeugd, samen met haar partners. Een programmagroep van professionals en communicatiespecialisten van organisaties uit de diverse sectoren zijn samen met een eventmanager verantwoordelijk voor de organisatie van het event. De betrokken organisaties zijn Garage 2020, GGD GHOR, NCJ, NJI, Actiz, Cardea, GGD Hollands Noorden en CJG Rijnmond.

Meer informatie en aanmelden

Dit hybride event is voor alle professionals in het jeugddomein. Wil je meer informatie, of je aanmelden om online of offline aanwezig te zijn?

Met de samenwerkende partijen in Utrecht doen we een dringend beroep op Minister Slob en Staatssecretaris Blokhuis; verbreed het Nationaal Plan Onderwijs en kom met elkaar tot een 'Nationaal plan voor de jeugd na Corona'.
Dat zal volgens ons aan kracht en invloed winnen als het wordt ontwikkeld vanuit deze principes:
- aansluiten bij de behoefte van jongeren en ouders: wat hebben zij nodig om in en na deze crisis goed verder te kunnen?
- aansluiten bij de lokale praktijk: wat werkt en hoe kan rijksbeleid de lokale infrastructuur van onderwijs, jeugd, hulp, veiligheid, opvang en ondersteuning versterken?
- perspectief bieden en waarderen wat wél is gelukt in plaats van focussen op achterstand.

We streven naar gelijke kansen in het leven voor iedereen. Maar verschillen vroeg in het leven, werken door in hele schoolcarrière en loopbaan. Een goed samenspel tussen iedereen die betrokken is bij inwoners met sociale uitdagingen, is binnen het Utrechtse aanpak van groot belang. Vanuit een sterke sociale basis werken de basiszorg en aanvullende zorg nauw samen, elk vanuit hun eigen expertise. Rianne Ruiter, teammanager bij onze buurtteams en Martinique Potharst, manager Jeugdgezondheidszorg bij de gemeente, vertellen
hoe die integrale samenwerking in de praktijk vorm krijgt en wat het oplevert.

Vanwege de aangescherpte maatregelen in verband met het Coronvirus, werken al onze medewerkers zoveel mogelijk vanuit huis. Afspraken vinden telefonisch of digitaal plaats.

Onze gezinswerkers blijven basishulp bieden aan Utrechters. Zij doen dat via de telefoon of via mail. De voordeuren van de buurtteamlocaties zijn voorlopig gesloten.

Concreet betekent dit:

· Gezinswerkers komen weer meer bij gezinnen thuis, maar huisbezoek als vorm is niet vanzelfsprekend. De gezondheid van gezin en gezinswerker, de aard van de vraag en de wens van het gezin, en ook de mogelijkheden van gezinswerkers vanuit hun eigen thuissituaties bepalen primair de vorm van contact. 
· Wij gaan naast vanuit huis dus ook toenemend weer vanuit locaties werken. Gesprekken met klanten kunnen, als daar inhoudelijke redenen voor zijn, ook op locatie worden gevoerd.
· We beogen alle locaties vanaf 1 juni weer normaal in gebruik te nemen, waarbij ook weer gewoon kan worden binnengelopen zonder aanbellen. We nemen hiervoor de nodige maatregelen. 
· We bereiden de plaatsing van één of enkele 'corona containers' voor, die worden ingericht als gespreksruimte met een aparte ingang voor klanten en medewerkers en een midden scheiding van plexiglas. Deze gespreksruimtes kunnen o.a. worden ingezet voor gesprekken met klanten die uit angst voor het coronavirus een gesprek op anderhalve meter niet aandurven. 
· Vanaf de start van corona namen we ‘gewoon’ nieuwe aanmeldingen aan. Daaraan verandert ook de komende periode niets.  
· Collectieve vormen van basishulp hervatten we nog niet in de fysieke variant. Online varianten zijn er wel en bereiden we op vraag uit. En ook bijeenkomsten met partners zetten we in beginsel nog online voort. 

Nu kinderen langer thuis zitten en ouders thuiswerken, kunnen sommige gezinnen wel een steuntje in de rug gebruiken. Voor hen hebben we samen met andere maatschappelijke organisaties in Utrecht een nieuw initiatief ontwikkeld: Tas voor Thuis.

 Het gaat met name om gezinnen met kinderen (4-12 jaar) voor wie voldoende digitale middelen en gemakkelijk thuisonderwijs niet vanzelfsprekend zijn. Voor hen zit de Tas voor Thuis vol materialen waar geen wifi of laptop voor nodig is en die de creatieve en sportieve ontwikkeling van kinderen stimuleren. Denk aan talenten-en complimentenkaartjes, een leuk gezinsspel, stoepkrijt en stiften, knutselspullen, koekjes, thee en ander lekkers. 

De inhoud draagt bij aan activering van het hele gezin. Voor kinderen zijn zowel bekende als onbekende sportieve en culturele doe-dingen toegevoegd, zodat ze voldoende uitdaging krijgen en in beweging blijven. Naast specifiek aanbod voor kinderen, vind je in de tas ook informatie over hoe je met elkaar omgaat in deze tijd.

Tas voor Thuis is een unieke samenwerking tussen DOCK Utrecht, ZIMIHC, SportUtrecht, Lokalis, de JGZ en Jeugdfonds Sport & Cultuur.

‘De transformatie blijkt voor gemeenten een complexe opgave te zijn. Het bieden van effectieve, tijdige en samenhangende ondersteuning aan jeugdigen en hun gezin op lokaal en regionaal niveau is nog lang niet gerealiseerd’, stelt bestuurskundige Jan-Kees Helderman (Radboud Universiteit) in het recent verschenen onderzoek naar de werking van het ‘Utrechtse model’. In de ogen van de onderzoekers kan pas van werkelijke transformatie worden gesproken als er wordt gewerkt vanuit het principe ‘een gezin, een plan, een regisseur’, als sprake is van normaliseren en demedicaliseren, als er maatwerk wordt geleverd, én er tijdig voldoende specialistische kennis aanwezig is zodat escalatie van problematiek kan worden voorkomen. En dat is in Utrecht het geval, stellen de onderzoekers.
Marenne van Kempen, bestuurder van Lokalis, werd voor dit artikel in BinnenlandsBestuur geïnterviewd.

Onder de naam Collectieve Aanpak zijn onze buurtteams samen met de jeugdgezondheidszorg initiatieven gestart voor ouders in verschillende Utrechtse wijken. Het uitgangspunt is dat ouders in een groep veel van elkaar kunnen leren, en elkaar - ook buiten de groep om - kunnen helpen wanneer ze vragen hebben over de opvoeding van hun kinderen. Drie projecten waren afgelopen jaar een groot succes.

(Dit artikel is in december 2019 verschenen in de Utrechtse Zorg- en Informatiekrant van ETT Media)

Lokalis is samen met tal van wijk- en buurtteamorganisaties verenigd in de Associatie Wijkteams. In deze open brief roepen we ministers De Jonge en Dekker op tot de ruimte en tijd die een duurzame transformatie van de zorg behoeft en verdient.

Buurtteammedewerkers en JGZ-verpleegkundigen hebben goed zicht op de opvoedvragen die ouders hebben in hun wijk. “Dit kunnen opvoedvragen van alledag zijn, maar ook vragen rondom specifieke thema’s als echtscheiding, overgewicht, taalachterstand of niet meer naar school gaan”, vertelt Jeanine ten Haaf, programmamanager bij Lokalis. De vragen en thema’s verschillen vaak erg per wijk. “Onze uitdaging is om met ouders meer preventieve groepsgerichte aanpakken te vinden die ouders helpen en ook bijdragen aan het versterken van de wijk. Essentieel daarbij is samenwerking: als je samen iets aanpakt en een oplossing bedenkt, kom je veel verder.”

Om alle kinderen de kans te bieden zich optimaal te ontwikkelen, is in Utrecht de kernpartneraanpak in het leven geroepen. Deze houdt in dat alle scholen in het (speciaal) voortgezet onderwijs een team van professionals hebben die zowel de kinderen als scholen ondersteunen. Marenne van Kempen, bestuurder van Lokalis, buurtteam jeugd en gezin, en Ank Jeurissen, directeur Samenwerkingsverband VO Utrecht en Stichtse Vecht, leggen uit.

(Dit artikel is in september 2018 verschenen bij de special Jeugd&Gezin, van Pulse Media Group, gedistribueerd bij TROUW.)

Vanaf donderdag 17 december 2020 is het voor Utrechters die gedupeerd raakten door de Kinderopvangtoeslagaffaire mogelijk om zich telefonisch bij het buurtteam te melden. De Gemeente Utrecht start een campagne om de gedupeerden in beeld te krijgen en zo snel en goed mogelijk te helpen. Gedupeerde ouders uit Utrecht kunnen zich melden via 030 – 7400 530 om ondersteuning te krijgen van het buurtteam in hun wijk.

Het is de afgelopen jaren ernstig misgegaan bij de Belastingdienst met de Kinderopvangtoeslagaffaire. Ook veel Utrechtse ouders raakten de afgelopen periode gedupeerd door het ten onrechte stopzetten en terugvorderen van kinderopvangtoeslagen en werden als fraudeur aangemerkt. De ouders hebben mogelijk recht op een regeling die valt binnen de zogenoemde hersteloperatie kinderopvangtoeslag van de Belastingdienst.

Nog niet alle Utrechtse ouders die hulp nodig hebben zijn in beeld. Veel ouders zijn door deze terugvorderingen ook in andere problemen gekomen, zoals problemen rondom huisvesting. Bent u of kent u iemand die door de Kinderopvangtoeslagaffaire in de problemen raakte? Neem dan contact op met het buurtteam.

In Utrecht gaat het naar verwachting om ongeveer 550 ouders die gedupeerd zijn geraakt. De Belastingdienst heeft daarvan inmiddels 239 gezinnen uit Utrecht in beeld. Om alle ouders die hulp nodig hebben in beeld te krijgen is het belangrijk dat gedupeerde Utrechters contact met de belastingdienst en of het buurtteam opnemen. De gemeente start binnenkort met een campagne om deze ouders te bereiken.

Het buurtteam heeft gezinswerkers klaarstaan om gedupeerden te helpen die in een moeilijke situatie terecht zijn gekomen. Waar nodig wordt er extra hulp ingeroepen bij samenwerkende partijen. De Utrechtse aanpak is erop gericht dat gedupeerde inwoners de gevolgen van deze affaire kunnen aanpakken en zich weer kunnen richten op de toekomst. Nadat gedupeerde ouders zich melden, wordt binnen 5 werkdagen een (online/offline) afspraak gemaakt.

Collega Marcel van Eck, gezinswerker bij onze buurtteams in Utrecht, is Sociaal Werker van het Jaar 2020. De uitslag werd bekend gemaakt tijdens een online event op 20 mei. Juryvoorzitter Lex Staal citeerde uit het juryrapport: “Marcel heeft een sterke visie op de ontwikkeling van sociaal werk. Marcel is een verbinder; rond multiproblematiek binnen de gezinnen die hij ondersteunt en met de wijk- en buurtteams, maar ook tussen wetenschap en praktijk.”  

Naast het begeleiden van Utrechtse gezinnen, is Van Eck verbonden aan de academische werkplaats sociaal werk van Tranzo Tilburg University. Als Sociaal Werker van het Jaar zal hij een jaar lang landelijk optreden als ambassadeur en het sociaal werk in Nederland vertegenwoordigen: van gastcolleges tot (digitale) evenement en politieke debatten.

Bestuurder Marenne van Kempen: ‘Marcel heeft dit van harte verdiend. Ik vind het heel belangrijk dat we dit vak een podium geven. Er is en wordt veel van deze beroepsgroep gevraagd. Het is een mooi en veeleisend vak en het is goed om dat te laten zien.’

In Utrecht is de basiszorg binnen de jeugdhulp dichtbij jongeren en kinderen in de buurten georganiseerd. De buurtteams spelen daarbij een belangrijke rol. Op het vlak van specialistische jeugdhulp wordt nauw samengewerkt met de Extr@ teams. Deze multidisciplinaire teams zijn onderdeel van een pilot in de wijken Zuilen en Leidsche Rijn om specialistische zorg integraler en beter afgestemd te kunnen bieden.

(Dit artikel is in maart 2018 verschenen bij de special Jeugd&Gezin, van Pulse Media Group, gedistribueerd bij Elsevier.)

In 2021 ondersteunde Lokalis een recordaantal gezinnen. Lokalis is in Utrecht de organisatie achter de buurtteams Jeugd & Gezin. Met een groot deel van de jongeren en gezinnen ging het gelukkig nog steeds goed. Tegelijkertijd zagen we de directe en indirecte effecten van de coronamaatregelen, zorgde de toeslagenaffaire voor veel nieuwe aanmeldingen en werd duidelijker hoe onze huidige prestatiesamenleving de vraag naar jeugdzorg voedt.

In ons jaarverslag beschrijven we hoe we enerzijds hebben gewerkt aan de toegankelijkheid en de effectiviteit van basishulp voor individuele gezinnen, met partners en nog steeds vanuit de Utrechtse leidende principes. Anderzijds leest u hoe we met diezelfde partners meters maakten op de grote gedeelde maatschappelijke opgaven Bestaanszekerheid, Gelijke Kansen en Veiligheid. En hoe we daarbinnen ook oefenden met de ‘collectieve aanpak’. Met kinderen, jongeren en ouders, gericht op het versterken van hun context, op school en in de wijk.

Het versterken van die context is wat we uiteindelijk het meest beogen. De grote vraag naar jeugdhulp illustreert dat we onszelf als stad dan wel samenleving de nodige vragen te stellen hebben en we aan de slag moeten met de kwaliteit van die samenleving. Corona heeft die ontwikkeling kracht bijgezet, door zichtbaar te maken hoe bereid we als inwoners zijn om elkaar een handje te helpen en hoe effectief de diverse betrokken organisaties kunnen samenwerken.

Stichting Buurteams Jeugd en Gezin Nijmegen krijgt de gunning om vanaf halverwege 2021 de basisteams Jeugd en Gezin in te de stad te organiseren. De nieuwe stichting komt voort uit de initiatiefnemers Bindkracht10, entrea lindenhout, Driestroom en Lokalis. Lokalis zal hierin als partij de eerste tijd optreden als kennis- en ervaringspartner. Omdat de nieuwe stichting in Nijmegen ook een lerende organisatie is, zal Lokalis in de loop van de tijd ook lerende cases meenemen naar Utrecht.

Stichting Buurteams Jeugd en Gezin zal, in tegenstelling tot wat het bericht in De Gelderlander vermeldt, de medewerkers in dienst nemen. Vanuit Lokalis wordt er kennis en ervaring gedeeld en hulp geboden bij de implementatie en verdere ontwikkeling van de stichting.

Tijdens de Coronamaatregelen de afgelopen periode, zagen we een stevige afname in het aantal gezinnen dat de buurtteams in Utrecht om hulp of begeleiding vroeg.
Het is goed dat veel mensen hebben geluisterd naar de oproep om zoveel mogelijk thuis te blijven. Toch hopen we dat iedereen die vragen of problemen heeft, contact met ons opneemt. Hoe eerder, hoe beter. Want hoe eerder we samen aan de slag kunnen, des te sneller we tot een oplossing kunnen komen.
De ambassadeurs jeugd - waaronder onze collega Anne - steken kinderen, jongeren en gezinnen een hart onder de riem in deze tijd. Wij zijn er, met hart, voor jou.

Gezondheid en preventie spelen een grote rol in ons werk met kinderen, jongeren en gezinnen. Daarom ondertekenden we op 28 januari de City Deal Health Hub. Dit netwerk richt zich op één doel: gezond opgroeien, gebalanceerd leven, gelukkig oud worden en waardig sterven voor iedereen bereikbaar te maken. En op die manier alle inwoners zo gelijkwaardig mogelijk te laten profiteren van de welvaartsgroei in de Utrechtse regio.
Met de buurtteams zullen we ons richten op gezonde wijken in Utrecht met gezonde bewoners.

Op 14 oktober start de week van de armoede 2019. Uit diverse onderzoeken blijkt dat armoede een negatieve impact heeft op de ontwikkeling van een kind/jongere. Aan veel problematiek ligt armoede of schulden ten grondslag. Armoede blijft vaak verborgen, terwijl praten over geld helpt!
In deze week gaan de gezinswerkers in Kanaleneiland en het Voortgezet onderwijs & Speciaal onderwijs team het gesprek binnen de scholen aan om armoede onder de aandacht te brengen. Hoe maak je het bespreekbaar, hoe herken je signalen, en hoe ga je dan het gesprek aan?
Om zoveel mogelijk informatie te bundelen, hebben we een krant gemaakt. Hierin geven we voorbeelden, handvatten en hopen we de scholen te inspireren.

De aanbesteding voor Buurtteams Utrecht is opnieuw gegund aan beide buurtteamorganisaties. Wij zijn ontzettend blij dat wij ons ook de komende zes jaar met de buurtteams kunnen inzetten om inwoners van Utrecht te ondersteunen bij vraagstukken waar ze (tijdelijk) hulp bij nodig hebben. Zo bouwen we verder aan een sterke, sociale en toegankelijke stad.

Tot en met 2024 zullen de buurtteamorganisaties stappen vooruit zetten samen met buurtbewoners, de gemeente, huidige en nieuwe partners. Om écht het verschil te maken in het leven van mensen, streven we ernaar om een duurzame verbetering te realiseren waardoor problemen en hulpvragen voorkomen kunnen worden en iedereen naar vermogen meedoet aan het dagelijks leven. Speerpunten voor de komende jaren zijn het terugdringen en vroegtijdig aanpakken van schulden, ondersteuning bij opvoed- en opgroeivragen, een daling van eenzaamheid en isolement in de stad en in iedere wijk een gezamenlijke aanpak door de wijkpartners op de veelvoorkomende vraagstukken binnen die wijk.